Perfectionisme lijkt in eerste instantie een kracht: je levert goede resultaten, je werkt hard en anderen zien je als betrouwbaar. Maar wat gebeurt er onder de oppervlakte? Wat drijft die behoefte om alles perfect te willen doen, en wat doet dat met jouw angst en zelfbeeld? Als toegepast psycholoog, coach en maker van de podcast IK weet ik uit mijn eigen leven en werk met cliënten dat perfectionisme vaak niet gaat over uitmuntendheid, maar over angst en vooral angst voor afwijzing.
Perfectionisme is geen prestatie, het is een strategie om angst te vermijden
Veel mensen met perfectionistische neigingen hebben één ding gemeen: de overtuiging dat fouten maken gevaarlijk is. Dat een imperfecte prestatie sociale afwijzing, teleurstelling of een oordeel tot gevolg zal hebben. Die overtuiging voelt veilig, zolang je het gedrag kunt controleren, maar in werkelijkheid werkt het averechts.
Het brein leert door ervaring. Als je altijd probeert te vermijden dat iets fout gaat, dan bevestig je tegelijkertijd de angst dat fouten traumatisch zijn. Je raakt gevangen in een vicieuze cirkel:
1. Gedachte: “Dit moet perfect.”
2. Angst: “Als het niet perfect is, zal ik afgewezen worden.”
3. Gedrag: uitstellen, overcompenseren, vermijden.
4. Ervaring: bevestiging van angst.
Deze cyclus komt vaak terug bij perfectionisme en angst en vraagt om gerichte interventie. Dat is waar cognitieve gedragstherapie (CGT) en exposure zo effectief zijn.
CGT: gedachten herkennen, toetsen en transformeren
CGT helpt je om de automatische koppeling tussen gedachte → gevoel → gedrag te doorbreken. In het geval van perfectionisme betekent dat:
Herkennen
Je leert de gedachten opmerken zoals:
• “Het moet perfect om goed genoeg te zijn.”
• “Anderen zien meteen mijn fouten.”
• “Fouten betekent falen.”
Deze gedachten voelen vaak logisch, maar zijn niet wetenschappelijk waar. CGT daagt je uit om ze te testen in de echte wereld.
Toetsen
Stel jezelf vragen zoals:
• “Is het écht waar dat één fout alles kapot maakt?”
• “Wat is het bewijs?”
• “Wat is een realistischer alternatief?”
Door dit stap voor stap te oefenen, begin je je denken te veranderen én daarmee je gevoelens en gedrag.
Exposure: ervaren dat angst ongevaarlijk is
Gedachten veranderen is belangrijk, maar alleen denken is niet genoeg. Je zenuwstelsel moet ervaren dat de angst niet leidt tot ramp. Daar komt exposure-techniek om de hoek kijken.
Exposure betekent letterlijk: jezelf bewust blootstellen aan wat je vermijdt. Voor perfectionisme ziet dat er zo uit:
Voorbeelden van exposure-oefeningen
• Iets online zetten dat nog niet “perfect af” voelt.
• Feedback vragen zonder eerst te polijsten.
• Op tijd klaar zijn, zelfs als er kleine foutjes zijn.
• Een presentatie geven zonder alle slides tot in detail te finetunen.
De kern is niet dat het resultaat perfect is, de kern is dat je de angst laat komen én laten gaan. Elke keer dat je die angst ervaart en ziet dat de wereld niet instort, versterk je je innerlijke kracht.
Hoe ik dit in mijn werk inzet
Als toegepast psycholoog maak ik in mijn begeleiding gebruik van meerdere wetenschappelijk onderbouwde methoden waaronder ACT, gedragstechnieken en exposure, allemaal gericht op direct toepasbare groei.
Mijn eigen worsteling met angst, zoals ik beschrijf in mijn boek IK, waarin ik openhartig vertel over de angst voor afwijzing en hoe die mijn leven en keuzes lang heeft bepaald, laat zien hoeveel ruimte er ontstaat als je leert omgaan met angst in plaats van hem te vermijden.
In mijn podcast IK spreek ik met gasten over dit thema: over het durven zijn wie je bent, het accepteren van imperfectie en het vinden van innerlijke kracht. Door verhalen te delen kunnen we elkaar inspireren, verbinden en laten zien dat angst geen definitie van wie je bent hoeft te zijn.
Van controle naar vertrouwen
Perfectionisme draait om het verlangen naar controle. Maar het leven zelf is onvoorspelbaar. CGT en exposure geven je niet de garantie dat alles soepel verloopt, maar ze bieden iets veel waardevollers: vertrouwen in jezelf om met het ongemak om te gaan, om fouten te maken en te leren, om imperfect te zijn én te groeien.
De vraag wordt niet langer:
“Hoe kan ik het perfect doen?”
Maar:
“Wat durf ik te doen ondanks de angst?”
Dat is de kern van innerlijke kracht, precies waar ik in mijn werk en in mijn boek IK continu op terugkom.
Starten met kleine stappen
Begin klein.
Durf te vallen, durf te voelen, durf te zijn.
Perfectionisme kan je niet stoppen, als je leert hoe je angst gewoon laat z’n werk doen, in plaats van je leven te leiden.
Wil je hier samen mee werken? In een krachtsessie werken we gericht aan deze thema’s, praktisch, persoonlijk en meteen toepasbaar. Het is een uitnodiging om voorbij angst te gaan naar echt leven.
0 reacties